Trong gần ba trăm quan khách đến từ Trung ương, Quân khu V, thành phố Đà Nẵng, tỉnh Quảng Nam…, có cuộc hội ngộ của gần 50 cựu chiến binh và thân nhân của 75 liệt sĩ là những anh hùng, chiến sĩ, bộ đội, du kích, dân quân… đã từng chiến đấu gan dạ, anh dũng trong trận đánh 70 về trước ngay chính đỉnh đồi 55 lộng gió của vùng Đất Sơn, xã Điện Tiến anh hùng. Đó là sự trở về đong đầy ký ức của những chứng nhân lịch sử, có nước mắt và nụ cười chan hòa, rưng rức!

Ngày 19/7/1954, sau hơn 3 giờ chiến đấu, quân ta đã kết thúc trận đánh và chiến thắng vẻ vang, làm thiệt hại nặng một chiến đoàn cơ động, tinh nhuệ của Pháp. Chiến thắng Bồ Bồ đã bẻ gãy cuộc hành quân “Con báo” của địch nhằm tái chiếm đỉnh đồi 55 Bồ Bồ, góp phần kết thúc cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược của toàn quân, toàn dân Quảng Nam – Đà Nẵng.

Vỡ òa hạnh phúc,

Theo lời CCB Trần Văn Huynh – Tiến sĩ – Cựu chính trị viên Tiểu đoàn 20 – Nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng - người con ưu tú làng Quan Hiện, Điện Hòa, Điện Bàn, thì lần trở về nào cũng ngập tràn niềm vui chen lẫn ngậm ngùi, những cái nắm tay đầy xao xuyến bởi ai cũng cảm nhận rằng, mai này có còn gặp lại nhau! Tuy nhiên, với ông, cuộc gặp gỡ năm 1984 là lần trở về thực sự hạnh phúc nhất.

CCB Trần Văn Huynh  sinh năm 1931, tham gia cách mạng khi vừa tròn 17 tuổi. Năm 1954, ông đảm nhận chức trách chính trị viên Tiểu đoàn 20, tham gia trận đánh lịch sử đồi Bồ Bồ. Khi trận đánh đang ở giai đoạn quyết liệt, ông không may bị trọng thương ở ngực và chân. Với tinh thần của người chỉ huy, ông đốc thúc anh em tiếp tục xông lên, một mình ở lại tự băng bó. Nhưng rồi, ông ngất đi,  khi tỉnh dậy thì chung quanh yên tĩnh. Trời vừa mờ mờ sáng, mặt đất vẫn còn nóng bỏng, không khí nồng mùi thuốc súng. Ông định trườn người đi thì nghe tiếng bước chân. Qua kẽ lá, ông thấy hai tàn binh địch đang đi xuống… Ông Huynh đã bắt được hai tàn binh và buộc chúng khiêng ông xuống đồi, gặp toán du kích, ông chuyển giao tù binh và được đưa về một căn hầm bí mật ở làng Sùng Công. Hơn một ngày sau ông được chuyển đến trạm xá Trung Phước. Rồi lại tiếp tục di chuyển vào Quy Nhơn lên tàu tập kết ra Bắc. Cứ thế, ông được đưa sang Rumani học tập và trở về tiếp tục cống hiến cho nước nhà.

Cuộc trở về đầu tiên của các cựu binh Bồ Bồ năm ấy cứ sống động như mới hôm qua. Những nụ cười hạnh phúc vỡ òa khi các đồng đội được “sống lại”, bằng da bằng thịt trước mọi người. Không chỉ riêng ông Huynh, tiểu đoàn phó Đoàn Minh Tâm ngồi đó, mà khi thông qua danh sách liệt sĩ Bồ Bồ tập hợp được để anh em bổ sung, có đích danh liệt sĩ Đoàn Minh Tâm!

Những thời khắc,

Năm 2014, kỷ niệm 60 năm chiến thắng Bồ Bồ, tổng số nhân chứng trận đánh  được mời tham gia là gần 200 người. 10 năm sau, năm 2024, lễ kỷ niệm 70 năm, danh sách còn 49. Trong buổi lễ trang nghiêm và xúc động tại đỉnh đồi 55 năm 2014, giọng CCB Tiểu đoàn 20 Lê Văn Quán, người Điện Thọ, sinh năm 1927, vẫn sang sảng kể lại từng chi tiết hướng tấn công mà mũi quân của ông phụ trách. Ông Quán nói: “Tham gia trận đánh Bồ Bồ, tôi vừa 27 tuổi, chưa có người yêu. Đó là lần đầu tiên tôi trực tiếp tham gia một trận đánh lớn, lại ngay chính trên quê hương mình. Nằm chờ nổ súng, tôi rất hồi hộp, nghe cả nhịp tim thập thình, nhưng khi mệnh lệnh truyền đi, trong tôi chỉ còn quyết tâm chiến thắng lao về phía trước. Những gương mặt đồng chí, đồng đội tôi trong trận đánh năm nào vẫn còn hiển hiện. Những người đã ngã xuống, hẵn cũng đang cùng về với chúng tôi trên đỉnh đồi 55  này…”

Cuối năm 2015, thân nhân và cựu chiến binh Bồ Bồ lại hội tụ trên đỉnh đồi 55. Bên cạnh tượng đài chiến thắng, nhà bia tưởng niệm ghi danh các liệt sĩ hy sinh  vừa được hoàn thành. Trong không khí trang nghiêm, khói nhang thành kính, những chiến sĩ gan dạ của trận đánh năm nào đều qua tuổi “xưa nay hiếm” rưng rưng tay bắt mặt mừng, những câu chuyện, tên người, nhớ nhớ quên quên và lắng đọng, bùi ngùi trước tấm bia có khắc tên 74 liệt sĩ…

lặng lẽ cuộc về,

Những ngày còn sống, Đại tá, anh hùng Lê Hải Lý đã không ít lần ghé thăm Bồ Bồ. Năm ấy, anh hùng Lê Hải Lý ở Đại đội 22 trợ chiến Quảng Nam, ông bị thương nặng, được cô du kích Tứ Sơn khiêng ra. Mỗi lần về với đỉnh đồi 55, Đại tá bần thần nhớ về các đồng đội đã ngả xuống, nhớ ơn cô du kích tên Lý đã cứu sống mình.

Những năm 2014 – 2015, hai ông già hơn 80 tuổi, Anh hùng lực lượng vũ trang Hoàng Sa và CCB Trần Văn Huynh, đã dành rất nhiều ngày lội quanh khắp khu đồi, cẩn trọng đọc tên từng ngôi mộ trong nghĩa trang liệt sĩ xã, lại tìm kiếm ở nghĩa trang nhân dân và các ngôi mộ rải rác trong các lùm cây ven đồi, đi vào làng tìm gặp các cụ già… Trên tay CCB Trần Văn Huynh có một danh sách hơn 10 đồng đội hy sinh nhưng chưa tìm được hài cốt. Ông đã dò la tin tức nhiều nơi. Có lẽ, đồng đội ông đã hóa thân vào đất trời, trong tiếng thông reo rì rào trên sườn đồi 55 tươi xanh kia…

Vậy là, trên tấm bia ghi danh liệt sĩ Bồ Bồ, có thêm con số 75.

Và bên dưới, vẫn còn nhiều hàng để trống.

***

Để hoàn thành thước phim tư liệu kỷ niệm 70 năm chiến thắng Bồ Bồ, nhóm phóng viên đã liên lạc rất nhiều trong 49 nhân chứng còn sống, và cũng đã trao đổi được với 4 người: Trung tá Hồ Phúc Ngôn, nguyên chiến sĩ đội đặc công 11, nguyên Phó chỉ huy trưởng Thành đội Đà Nẵng, 92 tuổi; Ông Nguyễn Văn Đài, 96 tuổi, nguyên du kích, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Điện Tiến; Đại tá Nguyễn Văn Mỹ, 95 tuổi, nguyên Đại đội trưởng Đại đội 22, nguyên Sư đoàn phó Sư đoàn 859 Quân khu V; Ông Mai Kim Xinh, 90 tuổi, nguyên chiến sĩ Đại đội 203, Tỉnh đội Quảng Nam.

Còn bao nhiêu lần gặp gỡ nữa trên đỉnh đồi 55 Bồ Bồ, cũng rất dễ đoán định!

Nhưng tôi tin, những chứng nhân huyền thoại của quả đồi mang danh Bồ Bồ này vẫn sẽ luôn tìm về! Cuộc về trên đỉnh đồi 55 sẽ không có hồi kết!