Đôi mắt của đồng đội và bức thư chưa đọc

Năm 1974, khi 19 tuổi, truyền thống gia đình và quê hương Điện Thắng (nay là Điện Thắng Nam) đã thôi thúc chàng trai Nguyễn Đức Liên thoát ly, tham gia vào Đại đội 1, Huyện đội Điện Bàn. Cầm súng chiến đấu thời gian không dài nhưng chính từ những ngày tháng ác liệt đó đã giúp anh hướng cuộc đời vào binh nghiệp. Cuối năm 1978, anh quyết định không chuyển ngành mà đi học lớp trung đội trưởng, sau đó nhận nhiệm vụ bổ sung cho biên giới Tây Nam đang bị Pôn-pốt gây hấn. Cùng biên chế vào Đại đội 5, Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 726, tỉnh đội Gia Lai- Kon Tum, trấn giữ khu vực ngầm O-za-dao tỉnh Ra-ta-na-ki-ri có Nguyễn Được quê Duy Trung (Duy Xuyên) và Thiều Thanh Bình ở Điện Quang (Điện Bàn). Anh Được đã có vợ con, hay kể tự hào về gia đình mình. Trước trận đánh Đồi Đá ngày 22-11-1978, cả ba như có linh tính không lành khi húp chén cháo khê đặc do nấu vội vã. Pôn-pốt với thủ đoạn vừa đánh vừa lùi sâu, kết hợp cài mìn làm trận đánh dai dẳng hơn 2 tiếng đồng hồ vẫn chưa dứt điểm. Bỗng đại đội phó Liên nghe một tiếng “khự”, Được ngã xuống giữa bụi cây lúp xúp vì trúng đạn. Anh lao vào vác Được ra. Cùng lúc đó, một tiếng “ới” phát ra từ phía Bình đang giữ khẩu đại liên M30. Đặt đồng đội nằm úp xuống nhưng đôi mắt cứ trừng lên, anh nói với Được: “Mày nằm tạm đây, tao vào cứu Bình”.  Sau này anh em bảo trung đội trưởng Bình chiến đấu dũng cảm lắm, cứ hô xung phong cổ vũ chiến sĩ đến nỗi miệng anh đầy khói thuốc súng đen đặc, khẩu đại liên  chưa kịp khóa nòng. Anh vuốt mắt cho cả Được và Bình, chợt thấy lá thư còn nguyên trong túi chưa kịp bóc của vợ Được mà cậu ta nhận sáng trước đó, máu đã nhòe một góc: “Được à, mày nhắm mắt đi. Anh em sẽ nói với vợ mày, chưa kịp đọc thư là do tội ác của bọn Pôn- pốt. Còn Bình, yên tâm nhé, cả đại đội noi gương mày xung phong và đã làm chủ trận địa”. Như có phép lạ, sau những lời thầm thì của anh, cả hai từ từ khép mắt…

Mong một ngày gặp lại cháu bé bị bỏ rơi

Một buổi tối năm 1985, lúc này đang ở Tiểu đoàn 42, Đoàn 7704 đóng ở huyện Săngke, tỉnh Battamboong, phó tiểu đoàn trưởng Nguyễn Đức Liên cùng anh em đạp xe đến thăm nhà chủ tịch huyện bị ốm. Quãng đường 6 km dọc bờ sông Săngke rất vắng người qua lại. Mấy anh đã đi phía trước, mình anh đạp chậm phía sau. Bỗng có tiếng khóc o oe ở bên dãy cỏ um tùm. Vứt xe đạp đi dần về phía đó thì phát hiện một cháu bé bị bỏ rơi chừng vài ngày tuổi, quấn khăn kín, chỉ lộ ra gương mặt và tóc đen nhánh. Anh chạy ra đường gọi đồng đội trở lại bàn tính. Mọi người thống nhất không thể đứa bé ở đây mà phải đưa vào bệnh viện kiểm tra sức khỏe rồi sẽ giao cho chị Mai-Ly, chủ tịch phụ nữ huyện nuôi, đơn vị đóng góp phụ với chị. Sau khi hội ý chớp nhoáng, anh bồng cháu bé băng bổ vào bệnh viện lớn của tỉnh ở phía trước, đặt lên bàn rồi chạy vào phòng trực gọi bác sĩ. Với tiếng Campuchia học lõm bõm anh giải thích tình cảnh cháu bé. Vị bác sĩ này vội kêu nhân viên đến khám và cho sữa cháu uống, nói rằng nếu đem đến trễ, bé có thể đã chết vì đói. Anh em đã định mang cháu bé về thì có một bà mẹ là người nhà bệnh nhân nào đó, gương mặt phúc hậu vội chạy ra xin về nuôi. Bàn giao cho bà, anh mừng là cháu đã có gia đình mới. Vội vã trở lại đơn vị, anh không kịp hỏi địa chỉ của bà mẹ Campuchia, sau này cứ tiếc mãi. Năm 2010, có dịp trở lại bờ sông Săngke, anh đi dọc lại nơi cháu bé bị bỏ rơi 25 năm về trước. Không biết cháu ở đâu, nhưng anh tin, đất nước Campuchia đã hòa bình và phát triển, cháu bé chắc chắn sẽ được hưởng hạnh phúc hơn hẳn thế hệ cha mẹ cháu ngày xưa.

Tết khô và Tết tươi

“Em hỏi Tết ư? Không hiểu sao cứ đến Tết lại chu kỳ sốt rét bên nước bạn. Sốt rét đến mức ngày cưới nhiều người hỏi chú rể bệnh tật gì mà xanh lét. Cưới 15 ngày rồi đi, ba năm sau mới trở về, con không nhận ra cha, khóc thét…”

Kỷ niệm của vị tướng ào ạt như nước sông Mê Công mùa lũ.

Nỗi nhớ quê, nhớ nhà quặn thắt khi đơn vị chiều 30 đi qua rừng mai bỏ hoang vì người dân bị Pôn-Pốt lùa vào các khu tập trung. Một cành mai nhỏ được cắm vào lon đựng nước. Màu vàng rực làm căn hầm nhỏ ấm áp hẳn nhưng cũng là lúc cơn sốt rét ập đến. Ba ngày liền, anh nằm mê man, khi tỉnh lại nhìn từng cánh  mai rụng khô dần mới biết một một mùa xuân đã trôi qua mà những người lính như anh vẫn biền biệt xa nhà.

Có bộ đội Việt Nam làm công tác vận động và bảo vệ, đồng bào Cam-pu-chia đã lần lượt trở về quê cũ sinh sống. Từ chỗ còn e dè, bà con đã dần dần tin yêu bộ đội, che chở giúp các anh vượt qua nhiều hiểm nguy khi bị bọn Pôn-pốt giả dân thường về tập kích. Nhớ xuân 1985, lúc này anh chỉ huy đại đội đứng chân ở phum Băcpria, xã Prâychá, huyện Săngke. Các mẹ, các chị ở ở các nhà bè dọc bờ sông, thương bộ đội như con em mình, thường xuyên chèo xuồng vào thăm. Đặc biệt mẹ Phúc, có các con đều bị Pôn-pốt bắn giết nên hiểu hơn ai hết sự có mặt của bộ đội Việt Nam mang hạnh phúc đến cho nhân dân Campuchia. Anh ốm đau, mẹ  nấu nước xông, có khi nấu cháo, làm bánh nậm mang vào. Biển Hồ nhiều tôm cá, ngày tết mẹ mang vào từng ăng-gô chả cá thác lác và các loại đặc sản Campuchia cho bộ đội cải thiện. Ngày anh có quyết định rời Prâychá để đi làm tiểu đoàn phó, các mẹ đã đồng ký tên gửi lên chỉ huy xin giữ anh lại. Nhưng rồi cũng phải chia tay. Đơn vị anh mổ mấy con lợn, vài chục con gà từ tăng gia, cả phum từ nhỏ đến bé đều đến ăn uống, đưa tiễn anh. Bà con mang đến thêm nhiều món đậm đà bản sắc vùng sông nước tạo thành một bữa tiệc nhớ đời.

Thiếu tướng Nguyễn Đức Liên cùng vợ ở Ăng-co Vát (Campuchia) năm 2011

  Thiếu tướng Nguyễn Đức Liên bật cười khi nhớ lại mùa xuân tươi thắm năm nào. Có quá nhiều tình cảm sâu đậm về xứ Chùa Tháp nên ông luôn có mặt trong các lần gặp gỡ với các đơn vị cũ. Khi còn đương chức, với cương vị Đảng ủy viên Quân khu ông đã tham mưu xây 5 nhà tình nghĩa, mỗi nhà trị giá 70 triệu đồng cho đồng đội của mình ở tỉnh Quảng Nam còn khó khăn bằng quỹ tình nghĩa của Quân khu, trong đó có 3 nhà là cựu chiến binh thời chống Mỹ và 2 nhà là cựu chiến binh ở chiến trường K. Trước đó, khi làm Chủ nhiệm Chính trị Bộ Tham mưu, ông đã huy động công sức bộ đội 3 tháng ròng, cùng với đóng góp hỗ trợ từ các nguồn do ông vận động xây nhà cho cựu chiến binh Nguyễn Hữu Lộc quê Điện Thắng có nhiều chiến công khi làm nhiệm vụ quốc tế.